اراده بشر و قضاى الهى

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: هيچ اهل قريه اى يا اهل خانه اى يا باديه نشينى نيستند كه مرتكب معصيت من، كه ناخوش دارم، شده باشند و سپس به طاعت من كه دوست دارم روى آورند مگر اين كه من نيز از عذاب خود براى آنان ، كه ناخوش مى دارند ، به رحمت خويش ، كه دوست مى دارند، روى آورم.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر گونه كه باشيد، همان گونه بر شما حكومت مى شود.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر گاه خداوند بَدِ مردمى را بخواهد، زمام كارهاى آنان را به دست متنعّمان عيّاش آنها مى سپارد.

امام على عليه السلام ـ در وصف اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله ـ فرمود : وقتى خداوند صداقت ما را ديد، بر دشمنانمان خوارى و شكست فرستاد و براى ما پيروزى، چندان كه اسلام به هر شهر و ديار رسيد و حكومت آن در آفاق پديدار گرديد .

امام على عليه السلام ـ هنگام گذر بر خرابه مداين ـ فرمود : راستى كه اين مردمان وارث [پيشينيان خود ]بودند و سپس ديگران وارث آنها شدند. اين مردم حرامها را حلال كردند و بدين سبب مجازاتها دامنگيرشان شد. پس حرامها را حلال مشماريد، كه مجازاتها بر شما نيز فرود مى آيد.

نهج السعادة : امام على عليه السلام ـ بعد از فرو نشاندن غائله خوارج، خطاب به ياران خود ـ فرمود : راستى كه خداوند در حق شما احسان كرد و نيك ياريتان رساند. پس هم اينك بيدرنگ به سوى دشمن خود (شاميان) رهسپار شويد. گفتند: يا امير المؤمنين! شمشيرهايمان كُند گشته و تيرهايمان به پايان رسيده و سر نيزه هايمان كنده شده اند. بنا بر اين، اجازه فرماييد [بر گرديم و] خود را كاملاً آماده كنيم···
حضرت اين آيه را خواند: «اى قوم من! به سرزمين مقدّسى كه خداوند براى شما مقرّر داشته است، در آييد و به عقب باز نگرديد كه زيانكار خواهيد شد».

امام على عليه السلام : به خدا سوگند كه مى ترسم اين جماعت شاميان، به سبب صلاح و سازندگى آنها در سرزمينشان و فساد و تباهكارى شما در سرزمينتان و امانتدارى آنها و خيانت كارى شما و فرمانبرى آنها از پيشوايشان و نافرمانى شما از پيشوايتان و همداستانى آنها در باطلشان و پراكندگى و تفرقه شما در حقّتان، بر شما پيروز گردند!

امام على عليه السلام : اين قوم را نمى بينم مگر اين كه بر شما پيروز خواهند شد··· آنان را يكپارچه مى بينم و شما را پراكنده، آنان را مطيع زمام دارشان مى بينم و شما را نافرمان از من.

امام على عليه السلام : سوگند به آن كه دانه را شكافت و مردم را آفريد، هر آينه از جاى بر كندن كوهها آسانتر است تا از جاى بركندن حكومتى پايدار و مستحكم (و مهلت به سر نامده) . اما هر گاه ميانشان اختلاف افتد، سوگند به آن كه جانم در دست اوست، اگر كفتارها بر آنان حمله ور شوند، بي گمان بر ايشان چيره گردند.

امام على عليه السلام : تا آن كه وارد شدن قضاى الهى با به سر آمدن مدّت بلا همزمان و موافق گرديد، بصيرتهايشان را بر شمشيرهاى خويش نهادند و به فرمان اندرز گوى خود به پروردگارشان نزديك شدند.

نهج السعادة ـ به نقل از زاذان ـ : امام على عليه السلام فرمود : بدانيد كه پس از من، شما همواره گرفتار و مبتلا خواهيد بود تا جايى كه دوستدار و پيرو من در ميان مردم زمانه خويش خوارتر از كنيز زاده خواهد بود. عرض كردند: به چه علّت؟ فرمود: به علّت اعمال خودتان، به علّت اين كه در دين به پستى تن مى دهيد. اگر هر يك از شما وقتى بيدادگرىِ پيشوايان ستم آشكار مى شود ، جانش را به پروردگارش بفروشد و حقّش را از جهاد بگيرد، بى گمان دين خدا بر پا شود.