رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : ثَلاثٌ لا تُطيقُها هذهِ الاُمَّةُ : المُواساةُ لِلأخِ في مالِهِ ، و إنصافُ النّاسِ مِن نَفسِهِ ، و ذِكرُ اللّه ِ على كلِّ حالٍ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : سه چيز است كه اين امّت آنها را بر نمى تابد : سهيم كردن برادر [دينى] در مال خود، انصاف به خرج دادن با مردم، و هميشه به ياد خدا بودن.
عنه صلى الله عليه و آله ـ في وصيَّتهِ لابنِ مَسعودٍ ـ : يا بنَ مَسعودٍ، أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ ، و انصَحِ الاُمَّةَ و ارحَمْهُم ، فإذا كُنتَ كذلكَ و غَضِبَ اللّه ُ على أهلِ بَلدَةٍ أنتَ فيها و أرادَ أن يُنزِلَ علَيهِمُ العَذابَ نَظَرَ إلَيكَ فرَحِمَهُم بِكَ ، يقولُ اللّه ُ تعالى : «و ما كانَ رَبُّكَ لِيُهْلِكَ القُرى بِظُلْمٍ و أهْلُها مُصْلِحونَ» .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ـ در سفارش به ابن مسعود ـ : اى پسر مسعود! از جانب خود به مردم حق بده و با انصاف باش و نسبت به آنان خيرخواه و مهربان باش؛ زيرا اگر چنين بودى و خداوند بر مردم آبادى اى كه تو در آن به سر مى برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه مى كند و به خاطر تو به آن مردم رحم مى كند. خداى متعال مى فرمايد : «و پروردگار تو [هرگز ]بر آن نبوده است كه شهرهايى را كه مردمش اصلاحگرند، به ستمى هلاك كند».
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : كسى كه به تهيدست كمك مالى كند و نسبت به مردم، از خود انصاف به خرج دهد چنين كسى مؤمن حقيقى است.
امام على عليه السلام : اوج انصاف اين است كه انسان [از ]خودش واخواهى كند.
امام على عليه السلام : برترين ايمان اين است كه آدمى از خودش دادخواهى كند (حق ديگران را از خودش بستاند).
امام على عليه السلام : دادگرترين و با انصافترين مردم كسى است كه بى آنكه پاى داورى در ميان باشد از خودش دادخواهى كند.
امام على عليه السلام : دادخواهى از خود همانند دادگرى در زمامدارى است.
امام على عليه السلام : تو اگر از خودت دادخواهى كنى (با ديگران انصاف به خرج دهى) خداوند تو را [به خودش ]نزديك گرداند.
امام على عليه السلام : بدانيد كه هر كس نسبت به مردم از خود انصاف به خرج دهد، خداوند جز بر عزّت او نمى افزايد.
عنه عليه السلام : حَسْبُ المَرءِ ··· من عَقلِهِ إنصافُهُ مِن نَفسِهِ ··· و مِن إنصافِهِ قَبولُهُ الحَقَّ إذا بانَ لَهُ .
امام على عليه السلام : در خردمندى انسان همين بس كه از خود دادخواهى كند و انصاف به خرج دهد··· و در انصافدارى او همين بس كه هرگاه حقيقت برايش روشن شد آن را بپذيرد.
عنه عليه السلام : أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ و أهلِكَ و خاصَّتِكَ و مَن لكَ فيهِ هَوىً ، و اعدِلْ فى العَدُوِّ و الصَّديقِ .
امام على عليه السلام : دادِ مردم را از خودت و خانواده ات و نزديكانت و كسانى كه به آنها گرايش و علاقه دارى، بستان و با دوست و دشمن به عدالت رفتار كن.
عنه عليه السلام : أنصِفْ مِن نَفسِكَ قَبلَ أن يُنتَصَفَ مِنكَ ؛ فإنَّ ذلكَ أجَلُّ لقَدرِكَ ، و أجدَرُ برِضا رَبِّكَ .
امام على عليه السلام : پيش از آنكه از تو دادخواهى كنند تو خود از خويشتن دادخواهى كن؛ زيرا اين كار منزلت تو را بالاتر مى برد و پروردگارت را بيشتر خشنود مى كند.
عنه عليه السلام ـ مِن كتابٍ لَهُ إلى عُمّالِهِ ـ : فأنصِفوا النّاسَ مِن أنفُسِكُم ، و اصبِروا لِحَوائجِهِم ؛ فإنَّكُم خُزّانُ الرَّعِيَّةِ ، و وُكَلاءُ الاُمَّةِ ، و سُفَراءُ الأئمَّةِ .
امام على عليه السلام ـ در نامه اى به كارگزاران خود ـ نوشت : با مردم به انصاف رفتار كنيد و در راه رفع نيازها و مشكلاتشان صبور باشيد؛ زيرا شما خزانه داران مردم و كار پردازان امّت و نمايندگان پيشوايان هستيد.
عنه عليه السلام ـ من كِتابهِ للأشتَرِ ـ : و شُحَّ بنَفسِكَ عَمّا لا يَحِلُّ لكَ ؛ فإنّ الشُّحَّ بالنَّفسِ (الأنفُسِ) الإنصافُ مِنها فيما أحَبَّت أو كَرِهَت ···
أنصِفِ اللّه َ و أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ و مِن خاصَّةِ أهلِكَ و مَن لكَ فيهِ هَوىً مِن رَعيّتِكَ ، فإنَّكَ إلاّ تَفعَلْ تَظلِمْ ! ···
و تَفَقَّدْ اُمورَ مَن لا يَصِلُ إلَيكَ مِنهُم مِمّن تَقتَحِمُهُ العُيونُ ، و تَحقِرُهُ الرِّجالُ ، ففَرِّغْ لاُولئكَ ثِقَتَكَ مِن أهلِ الخَشيَةِ و التَّواضُعِ، فليَرفَعْ إلَيكَ اُمورَهُم ، ثُمّ اعمَلْ فيهِم بالإعذارِ إلَى اللّه ِ يَومَ تَلقاهُ ؛ فإنَّ هؤلاءِ مِن
بَينَ الرَّعِيَّةِ أحوَجُ إلَى الإنصافِ مِن غَيرِهِم ، و كُلٌّ فأعذِر إلَى اللّه ِ في تأدِيَةِ حَقِّهِ إلَيهِ .
امام على عليه السلام ـ در فرمان خود به مالك اشتر ـ نوشت : آنچه را كه براى تو حلال نيست از نفْس خويش دريغ دار؛ زيرا دريغ داشتن از نفْس، واداشتن او به پيمودن راه انصاف است در آنچه دوست مى دارد يا نمى پسندد···
حقّ خدا و مردم را از خودت و خويشان و نزديكانت و هر رعيتى كه مورد توجه و علاقه توست، بستان؛ زيرا اگر چنين نكنى ستم كرده اى!···
به كار كسانى از آنان كه دستشان به تو نمى رسد ـ همانان كه به چشم نمى آيند و مردم آنان را كوچك و حقير مى شمارند ـ رسيدگى كن و براى اين كار فردى را كه مورد اعتماد تو و خدا ترس و متواضع است بگمار تا مشكلات آنان را به گوش تو برساند. آنگاه درباره آنان بدان گونه عمل
كن كه روزى كه به ديدار پروردگار مى روى عذرت پذيرفته باشد؛ زيرا اين گروه از مردم به انصاف و دادگرى محتاجتر از ديگرانند. پس با گزاردن حقّ هر يك از اينان در پيشگاه خدا عذر و حجّتى داشته باش.
الإمامُ الباقرُ عليه السلام : إنّ للّه ِ جَنَّةً لا يَدخُلُها إلاّ ثَلاثَةٌ ، أحَدُهُم مَن حَكَم في نَفسِهِ بالحَقِّ .
امام باقر عليه السلام : خداوند را بهشتى است كه جز سه گروه كسى وارد آن نشود : يكى از آنها كسى است كه درباره خودش به حقّ داورى كند (به كسى كه حق با اوست حق بدهد) .
امام صادق عليه السلام : هركه داد مردم را از خود بستاند (از جانب خود به آنان حق دهد) داورى او درباره ديگران مورد قبول واقع شود.