مقدمه

«اِءنَّما يَفتَرِى الَّذينَ لايُؤمِنُونَ بِآياتِ اللّه ِ وَ اُولئِكَ هُمُ الكاذِبُونَ.» تنها كسانى دروغ مى گويند كه ايمان به آيات خدا ندارند، ودروغگويان واقعى آنها هستند.

اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: دروغگويى عيبى رسوا كننده است. (چون معمولاً دروغ بعد از مدتى آشكار مى شود و انسان دروغگو در بين مردم رسوا مى گردد.)

على عليه السلام فرمود: هيچ عاقلى دروغ نمى گويد؛ و هيـچ مؤمنى زنـا نمى كند. (انسان عاقل مى داند كه عاقبت دروغگويى رسوايى و بى اعتمادى و خوارى است، انسان با ايمان هم مى داند كه زنا عواقب وخيم و غيرقابل بخششى دارد).

رسول خدا صلي الله عليه و آله در خطبه اش فرمود: از بزرگترين گناهان زبان، دروغگويى است. (مردى خدمت پيامبر صلي الله عليه و آلهرسيد، عرض كرد نماز نمى خوانم و عمل منافى عفت انجام مى دهم، دروغ مى گويم! كدام را اول ترك گويم؟! پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: دروغ را، و در محضر پيامبر صلي الله عليه و آله تعهد كرد كه هرگز دروغ نگويد: هنگامى كه خارج شد، وسوسه هاى شيطانى براى عمل منافى عفّت در دل او پيدا شد، اما بلافاصله فكر كرد كه اگر فردا پيامبر صلي الله عليه و آلهاز او در اين باره سؤال كند، اگر بگويد چنين عملى را مرتكب نشده دروغ است و اگر راست بگويد حدّ بر او جارى مى شود، و همين گونه در رابطه با ساير كارهاى خلاف، اين فكر و ترك دروغ، سرچشمه ترك همه گناهان او گرديد. تفسير نمونه ج 11 ص 413.

اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: هيچ بدى و زشتى بدتر از دروغگويى نيست.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: واى بر كسى كه دروغ مى گويد تا ديگران را با آن بخنداند، واى بر او، واى بر او!

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: درپى راستى باشيد، اگرچه فكر كنيد كه مايه هلاكت است، كه راستگويى موجب نجات است و از دروغگويى پرهيز كنيد اگرچه پنداريد عامل نجات است، زيرا آن مايه هلاكت و نابودى است.

پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهفرمود: سه نفر بوى بهشت را نمى چشند:
1 ـ فردى كه خود را به غير پدرش نسبت دهد،
2 ـ كسى كه بر من دروغ ببنندد،
3 ـ كسى كه برخلاف آنچه با چشم ديده سخن بگويد.

پيامبر بزرگوار صلي الله عليه و آله فرمود: راستى پيشه كنيد كه آن درى از دربهاى بهشت است و از دروغ بپرهيزيد، كه آن درى از دربهاى جهنم است.

امام حسن عسكرى عليه السلامفرمود: تمام پليديها و زشتيها در خانه اى نهاده شده كه كليد آنها دروغگويى است. (يعنى بادروغگويى در همه پليدى ها به روى انسان باز و زمينه انجام آنها فراهم مى شود).

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كار بهشت راستگويى است، چون بنده راست بگويد نيكى كند و چون نيكى كند در امان خواهد بود و وقتى در امان باشد وارد بهشت شود. و كار جهنم دروغ گويى است، چون بنده دروغ بگويد كار بد كرده است وقتى كار بد كرد به كفر گرايد و چون به كفر گرايد به جهنّم برود.

امام على عليه السلام فرمود: دروغگو با دروغ خودش سه چيز به دست مى آورد:
1 ـ خشم الهى بر او،
2 ـ اهانت به خودش از طرف مردم،
3 ـ سرزنش و نكوهش فرشتگان نسبت به او.

عبيد بن زراره گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: از چيزهايى كه خدا آن را مايه رسوايى وزيان دروغگويان قرارداده است، فراموشى است (چون دچار فراموشى نسبت به دروغش مى شود ورسوا مى گردد.پس دروغگو بى حافظه است)

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: از دروغ بپرهيزيد، زيرا دروغ انسان را به فسق و فجور مى كشاند وفسق و فجور هم انسان را روانه آتش جهنم مى كند.

على عليه السلام فرمود: دروغ زياد، دين انسان را تباه مى سازد و بار گناه او را سنگين مى كند.

على عليه السلام فرمود: دروغ گويى مايه ننگ و عار در دنيا و موجب عذاب آتش در آخرت است.

در پندهاى پيامبر صلي الله عليه و آله آمده است كه فرمود: اى على! بپرهيز از دروغ زيرا دروغ چهره را سياه مى كند، و پيش خدا از دروغگويان نوشته مى شود. و راستگويى چهره را سفيد مى كند، و پيش خدا راستگو ناميده مى شود و بدان كه راستى مبارك و دروغ شوم است.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: انسان مؤمن اگر بدون عذر دروغ بگويد، هفتاد هزار فرشته او را لعنت مى كنند و از درون او بوى زشتى خارج مى شود تا به عرش مى رسد و حاملان عرش نيز او را لعنت مى كنند.

امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه با آگاهى قسم دروغ بخورد با خدابه مبارزه و جنگ برخاسته است.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: دروغگويى رزق و روزى انسان را كاهش مى دهد.

امام صادق عليه السلام فرمود: انسان دروغى مى گويد درنتيجه از نمازشب محروم مى شود وقتى از نمازشب محروم شد از رزق و روزى هم محروم مى گردد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: شوخى نكن كه شكوه تو از بين مى رود و دروغ نگو كه نور تو نابود مى شود. (منظور نور ايمان است كه با دروغگويى از بين مى رود.)

راوى مى گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: نشانه دروغگو اينست كه از آسمان و زمين ومشرق و مغرب خبر مى دهد و سخن مى گويد، امّا وقتى از حرام و حلال خدا مى پرسى چيزى ندارد كه بگويد.

على عليه السلام فرمود: دروغگو و مرده هر دو يكسانند، زيرا برترى زنده بر مرده اين است كه به او اعتماد مى شود، پس وقتى در اثر دروغگويى به سخن او اطمينان نشود، زنده بودن او بى فايده گشته، همانند مرده مى شود.

اسماء بنت عميس مى گويد: به پيامبر گفتم: اگر يكى از ما در مورد چيزى كه ميل دارد بگويد ميل ندارم، اين دروغ شمرده مى شود يا نه؟ پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: دروغ، نوشته مى شود حتى دروغ كوچك هم نوشته خواهد شد. (دروغ، هرچند كوچك باشد، چون مخالفت با دستور خدا است، بزرگ شمرده مى شود.)

پيامبر عظيم الشأن صلي الله عليه و آلهفرمود: خيانتى بزرگ است كه به برادرت سخنى بگويى كه تو را راستگو مى شمارد وتصديقت مى كند، ولى تو به اودروغ بگويى.

حضرت على عليه السلام فرمود: دروغگو در آنچه بگويد متهم است، اگرچه دليل و برهان قوى داشته باشد و گفتارش هم راست باشد. (يعنى دروغگو، هرچند راست بگويد، سخنش را دروغ مى پندارند).

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: دروغگو دروغ نمى گويد بجز بخاطر خوارى و كمبودى كه در خودش احساس مى كند، وريشه مسخره كردن، اطمينان به دروغگويان است.

على عليه السلام فرمود: انسان دروغگو خوار و ذليل است. (يعنى خوارى و ذلت او را به دروغگويى مى كشاند، يا دروغ موجب خوارى او مى شود.)

پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آلهمى فرمايد: چهار چيز اگر در انسانى باشد او منافق است: اگر يكى از آنها در او باشد يك خصلت از نشانه هاى نفاق در اوست، تا آنكه آن را هم رها كند:
1 - وقتى سخن مى گويد دروغ بگويد،
2 ـ چون وعده بدهد تخلف كند،
3 ـ وقتى پيمانى ببندد حيله به كار برد،
4 ـ هنگام دشمنى ازعدالت خارج شود وفسق وفجورانجام دهد.

امام اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: بيمارى دروغ گويى، زشت ترين بيمارى است.

امام على عليه السلام فرمود: علامت ايمان اينست كه راستگويى را آنجا كه به زيان توست، بر دروغى كه براى تو سود مى رساند انتخاب كنى و گفتارت از آگاهى تو بيشتر نباشد (يعنى آنچه مى دانى بگويى نه بيشتر از آن) و اينكه تقواى الهى را در هنگام سخن گفتن از ديگرى مراعات كنى.

امام على عليه السلام فرمود: هيچ بنده اى حقيقت ايمان را نمى يابد، مگراينكه دروغ را چه جدى باشد يا شوخى رها كند.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: سه چيز است كه در هركس باشد منافق است اگرچه روزه بگيرد و نماز بخواند و حج و عمره هم انجام بدهد و بگويد من مسلمان هستم:
1 ـ كسى كه وقتى سخن مى گويد دروغ بگويد،
2 ـ هنگامى كه وعده اى بدهد تخلف ورزد،
3 ـ وقتى امين شمرده شود خيانت كند.

حسن بن محبوب گويد : به امام صادق عليه السلام گفتم:
آيا مؤمن بخيل مى شود؟
فرمود: بله.
گفتم: مؤمن ترسو مى شود؟
فرمود: آرى.
گفتم: دروغگو مى شود؟
فرمود: نه دروغگو و نه جفاكار مى شود.
سپس فرمود:انسان مؤمن ممكن است هر سرشت و طبيعتى پيدا مى كند بجز خيانت و دروغ.

حلبى گويد: از امام صادق عليه السلامشنيدم كه مى فرمود: انسان مؤمن خلق و خويش دروغ گويى و بخل ورزى و فسق و فجور نيست، ولى چه بسا گناهانى صغيره را گاهى انجام دهد ولى ادامه نمى دهد. (يعنى مؤمن عادت به اين گناهان نمى كند گرچه ممكن است گاهى شيطان اورا گول بزند ولى وقتى متوجّه شود توبه مى كند.)

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: در سربسته سخن گفتن راه و وسيله اى براى رهايى از دروغ است. (در حديثى آمده كه عبداللّه بن بكير سؤال كرد مردى اجازه ورود مى خواهد او به كنيزش مى گويد به او بگو او اينجا نيست امام فرمود: مشكلى ندارد، اين دروغ نيست).

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: همه دروغها گناه است، مگر آنچه براى مسلمانى مفيد واقع شود يا بواسطه آن از دين حمايت شود. (دروغ مصلحت آميز، به ز راست فتنه انگيز)

امام صادق عليه السلام فرمود: دروغگويى ناپسند است مگر در دو جا:
1ـ براى جلوگيرى از شرّ ستمگران،
2 ـ براى آشتى دادن بين دو نفر.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: خداوند دروغ مصلحت آميز (براى آشتى) را دوست دارد و از راست فسادانگيز بيزار است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: چه شده شما را كه مى بينم خود را در دروغ مى اندازيد همانطور كه پروانه خود را به آتش مى افكند؟ همه نوع دروغ در نامه عمل، دروغ نوشته مى شود، مگر در سه جا:
1 ـ در جنگ زيرا كه جنگ فريب و نيرنگ است.
2 ـ بين دو نفرى كه كنيه و دشمنى باشد براى اصلاح و سازش بين آنان دروغى گفته شود.
3 ـ مردى به همسرش چيزى بگويد تا او را خشنود كند.