11. بردباري و خشم
الَّذينَ يُنْفِقونَ فِى السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الْكاظِمينَ
الْغَيْظَ وَ الْعافينَ عَنِ النّاسِ وَ اللّهُ يُحِبُّ
الْمُحْسِنينَ؛
بردبارى چراغ خداست... پنج چيز است كه بردبارى مى طلبد: شخص عزيز باشدو خوار شود، راستگو باشد و نسبت ناروا داده شود، به حق دعوت كند و سبكش بشمارند،بى گناه باشد و اذيت شود، حق طلبى كند و با او مخالفت كنند. اگر در هرپنج مورد، به حق رفتار كنى، بردبار هستى... .
2
پيامبر صلي الله عليه و آله:
اَلا اِنَّ خَيرَ الرِّجالِ مَن كانَ بَطى ءَ الغَضَبِ سَريعَ الرِّضا؛
بدانيد كه بهترين انسان ها كسانى هستند كه دير به خشم آيند و زود راضى شوند.
3
امام على عليه السلام:
اَلْحِلْمُ غِطاءٌ ساتِرٌ وَالْعَقْلُ حِسامٌ قاطِعٌ، فَاسْتُرْ خَلَلَ خَلْقِكَ بِحِلْمِكَوَقاتِلْ هَواكَ بِعَقْلِكَ؛
بردبارى پرده اى پوشاننده و عقل شمشيرى برنده است، پس عيبهاى اخلاقى خودرا با بردبارى بپوشان و با عقلت به جنگ هوا و هوست برخيز.
4
پيامبر صلي الله عليه و آله:
ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَلَ عِنْدَ اللّه ِ مِنْ جُرعَةِ غَيْظٍ كَظَمَها اِبتِغاءَوَجهِ اللّه ِ؛
انسان هيچ جرعه اى ننوشيد كه نزد خدا از جرعه خشمى كه براى رضاى خدا فروخورد بهتر باشد.
5
امام على عليه السلام:
إنْ لَمْ تَكُنْ حَليما فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلاّ أَوشَكَ أَنْ يَكونَمِنْهُمْ؛
اگر بردبار نيستى خود را بردبار جلوه ده، زيرا كمتر كسى است كه خود را شبيهگروهى كند و بزودى يكى از آنان نشود.
6
پيامبر صلي الله عليه و آله:
اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّيطانِ وَاِنَّ الشَّيطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُبِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُكُم فَليَتَوَضَّاْ؛
خشم از شيطان و شيطان از آتش آفريده شده است و آتش با آب خاموش مى شود،پس هرگاه يكى از شما به خشم آمد، وضو بگيرد.
7
پيامبر صلي الله عليه و آله:
كادَ الْحَليمُ أَنْ يَكونَ نَبيّا؛
آدم بردبار به پيامبرى نزديك است.
8
پيامبر صلي الله عليه و آله:
مَنْ كَظَمَ غَيْظا وَهُوَ قادِرٌ عَلى اَنْ يُنْفِذَهُ مَلأََهُ اللّه ُ أَمْنا وَايمانا؛
هر كس در حالى كه مى تواند خشم خود را عملى كند، آن را فرو برد، خداوند او راسرشار از آرامش و ايمان مى كند.
9
پيامبر صلي الله عليه و آله:
لَيْسَ بِحَليمٍ مَنْ لَمْ يُعاشِرْ بِالْمَعْرُوفِ مَنْ لابُدَّ لَهُ مِنْ مُعاشَرَتِهِ حَتّىيَجْعَلَ اللّه ُ مِنْ ذلِكَ مَخْرَجا؛
بردبار نيست آن كه با كسى كه چاره اى جز معاشرت با او ندارد به نيكىمعاشرت نكند تا اين كه خداوند براى او راه نجاتى از معاشرت با وى فراهمآورد.
10
پيامبر صلي الله عليه و آله:
اَلصَّرعَةُ كُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى يَغْضَبُ فَيَشْتَدُّ غَضَبُهُ وَيَحْمَرُّ وَجهُهُوَيَقْشَعِرُّ شَعْرُهُ فَيَصرَعُ غَضَبَهُ؛
كمال دليرى آن است كه كسى خشمگين شود و خشمش شدّت گيرد و چهره اشسرخ شود و موهايش بلرزد، امّا بر خشم خود چيره گردد.
11
امام على عليه السلام:
اَلْحِلْمُ يُطفى نارَ الْغَضَبِ وَالْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْراقَهُ؛
بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى، آن را شعله ورتر مى كند.
12
پيامبر صلي الله عليه و آله:
مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ كَفَّ اللّه ُ عَنْهُ عَذابَهُ؛
هر كس خشم خود را نگه دارد خداوند عذابش را از او باز مى دارد.
13
امام على عليه السلام:
لَيْسَ الْحَليمُ مَنْ عَجَزَ فَهُجِمَ وَإِذا قَدَرَ انْتَقَمَ، إِنَّمَا الْحَليمُ مَنْ إِذا قَدَرَعَفا وَكانَ الْحِلْمُ غالِبا عَلى كُلِّ أَمْرِهِ؛
كسى كه چون ناتوان شود هجوم برد و چون قدرت يابد انتقام گيرد بردبار نيست،بلكه بردبار كسى است كه قدرت داشته باشد اما گذشت كند و بردبارى بر تمامى امور اوغالب باشد.
14
امام على عليه السلام:
كُنْ بَطى ءَ الْغَضَبِ سَريعَ الْفَىْ ءِ مُحِبّا لِقَبُولِ الْعُذْرِ؛
دير خشم و زود گذشت باش و قبولِ عذر را دوست بدار.
15
امام على عليه السلام:
مَنْ حَلَمَ عَنْ عَدُوِّهِ ظَفِرَ بِهِ؛
هر كس در مقابل دشمن بردبار باشد بر او پيروز مى شود.
16
امام على عليه السلام:
بِئسَ القَرينُ الغَضَبُ: يُبدِى الْمَعائِبَ وَيُدْنِى الشَّرَّ وَيُباعِدُ الخَيْرَ؛
خشم هم نشين بسيار بدى است: عيب ها را آشكار، بدى ها را نزديك و خوبى ها رادور مى كند.
17
امام على عليه السلام:
مَنْ غاظَكَ بِقُبْحِ السَّفَهِ عَلَيْكَ، فَغِظْهُ بِحُسْنِ الْحِلْمِ عَنْهُ؛
هر كس با زشتىِ سبكسرى تو را خشمگين كرد تو با زيبايى بردبارى او را بهخشم آور.
18
امام على عليه السلام:
اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَنْ لَمْ يَغْضَبْ؛
تواناترين مردم در تشخيص درست كسى است كه خشمگين نشود.
19
پيامبر صلي الله عليه و آله:
فَأَمَّا الْحِلْمُ فَمِنْهُ رُكوبُ الْجَميلِ، وَصُحْبَةُ الأَْبْرارِ وَرَفْعٌ مِنَ الضَّعَةِ وَرَفْعٌ مِنْ الْخَساسَةِ وَتَشَهِّى الْخَيْرِ وَتَقَرُّبُ صاحِبِهِ مِنْ مَعالِى الدَّرَجاتِ وَالْعَفْوُوَالْمَهَلُ وَالْمَعْروفُ وَالصَّمْتُ فَهذا ما يَتَشَعَّبُ لِلْعاقِلِ بِحِلْمِهِ؛
حاصل بردبارى: آراسته شدن به خوبيها، هم نشينى با نيكان، ارجمند شدن، عزيزگشتن، رغبت به نيكى، نزديك شدن بردبار به درجات عالى، گذشت، آرامش و تأنى،احسان و خاموشى. اينها ثمره بردبارى عاقل است.
20
امام على عليه السلام:
اَعْدى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَمَنْ مَلَكَهُما عَلَتْ دَرَجَتُهُ وَبَلَغَ غايَتَهُ؛
بدترين دشمن آدمى خشم و شهوت اوست، پس هر كس آن دو را در اختيار بگيرد،مقامش بالا مى رود و به هدفش مى رسد.
21
پيامبر صلي الله عليه و آله:
ثَلاثٌ مِنْ مَكارِمِ الاَْخْلاقِ فِى الدُّنْيا وَالآخِرَةِ اَنْ تَعْفُوَ عَمَّنْ ظَلَمَكَوَتَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ وَ تَحْلُمَ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَيْكَ؛
سه چيز در دنيا و آخرت از مكارم اخلاق است: از كسى كه به تو ظلم كرده درگذرى، باكسى كه با تو قطع رابطه كرده، رابطه برقرار كنى و با كسى كه با تو سبكسرى مى كندبردبارى نمايى.
22
امام على عليه السلام:
اَحْضَرُ النّاسِ جَوابا مَنْ لَمْ يَغْضِبْ؛
حاضر جواب ترين مردم كسى است كه خشمگين نشود.
23
امام على عليه السلام:
مِنْ عَلامَةِ اَحَدِهِمْ (المُتَقينَ) اَنَّكَ تَرى لَهُ قُوَّةً فى دينٍ... وَحِرْصا فى عِلْمٍ وَعِلْما فى حِلْمٍ؛
از نشانه هاى پرهيزكاران اين است كه مى بينى در دين نيرومند... در كسب دانشحريص و داراى علم همراه با بردبارى اند.
24
امام على عليه السلام:
شِدَّةُ الْغَضَبِ تُغَيِّرُ الْمَنْطِقَ وَتَقْطَعُ مادَّةَ الْحُجَّةِ وَتُفَرِّقُ الْفَهْمَ؛
خشم شديد، چگونگى گفتار را تغيير مى دهد، اساس استدلال را بر هم مى ريزد وتمركز فكرى را از بين مى برد.
25
امام على عليه السلام:
لَيْسَ الْخَيْرُ اَنْ يَكْثُرَ مالُكَ وَوَلَدُكَ، وَلكِنَّ الْخَيْرَ اَنْ يَكْثُرَ عِلْمُكَ وَ يَعْظُمَحِلْمُكَ؛
خير آن نيست كه ثروت و فرزندانت زياد شود، بلكه خير آن است كه دانشت بسيار وبردباريت افزون گردد.
26
امام باقر عليه السلام:
اِنْ كُذِّبْتَ فَلا تَغْضَبْ؛
اگر به تو نسبت دروغ دادند، خشمگين مشو.
27
امام على عليه السلام:
اَلْحِلْمُ وَالاَْناةُ تَواَمانِ، يُنْتِجُهُما عَلُوُّ الْهِمَّةِ؛
بردبارى و وقار دو همزادند كه همّت عالى آنها را به وجود مى آورد.
28
امام باقر عليه السلام:
اَيُّما رَجُلٍ غَضِبَ وَهُوَ قائِمٌ فَلْيَجْلِسْ فَاِنَّهُ سَيَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّيْطانِ وَاِنْ كانَ جالِسا فَلْيَقُمْ... ؛
هر كس در حال ايستادن خشمگين شود، بنشيند كه اين كار به سرعت وسوسهشيطان را از او دور مى كند و اگر نشسته است، برخيزد.
29
امام على عليه السلام:
اِحْتَجِبْ عَنِ الْغَضَبِ بِالْحِلْمِ، وَغُضَّ عَنِ الْوَهْمِ بِالْفَهْمِ؛
با بردبارى خود را از خشم پنهان كن و با فهم و دانايى از وهم و خيال چشم بپوش.
30
امام صادق عليه السلام:
لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يَمْلِكُ نَفْسَهُ عِنْدَ غَضَبِهِ؛
كسى كه هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نيست.
31
امام على عليه السلام:
اِنَّكَ مُقَوَّمٌ بِاَدَبِكَ، فَزَيِّنْهُ بِالْحِلْمِ؛
ارزش تو به ادب توست، پس آن را با بردبارى آراسته كن.
32
امام صادق عليه السلام:
ما مِنْ عَبْدٍ كَظَمَ غَيْظا اِلاّ زادَهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ عِزّا فِى الدُّنْيا وَالآخِرَةِ؛
هيچ بنده اى نيست كه خشمى را فرو خورد مگر آنكه خداوند عزوجل در دنيا وآخرت بر عزت او بيفزايد.
33
امام على عليه السلام:
اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا زَيَّنَهُ بِالسَّكينَةِ وَالْحِلْمِ؛
هر گاه خداوند بنده اى را دوست بدارد او را با آرامش و بردبارى آراسته مى گرداند.
34
امام صادق عليه السلام:
اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ كُلِّ شَرٍّ؛
خشم كليد همه بدى هاست.
35
امام على عليه السلام:
اَوَّلُ عِوَضِ الْحَليمِ مِنْ حِلْمِهِ اَنَّ النّاسَ اَنْصارُهُ عَلَى الْجاهِلِ؛
اول نتيجه اى كه شخص بردبار از بردباريش مى گيرد، پشتيبانى مردم از او در برابرنادان است.
36
امام صادق عليه السلام:
مَنْ غَضِبَ عَلَيْكَ ثَلاثَ مَرّاتٍ وَلَم يَقُل فيكَ سوءا فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسكَخَليلاً؛
هر كس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستىانتخاب كن.
37
امام على عليه السلام:
اَلْحِلْمُ نورٌ جَوهَرُهُ الْعَقْلُ؛
بردبارى نورى است كه جوهره آن عقل است.
38
امام صادق عليه السلام:
اَلمُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَم يُخرِجْهُ غَضَبُهُ مِنْ حَقٍّ وَاِذا رَضِىَ لَم يُدخِلْهُرِضاهُ فى باطِلٍ وَالَّذى اِذا قَدَرَ لَم يَأخُذ اَكْثَرَ مِمّا لَهُ؛
مؤمن چون خشمگين شود، خشمش او را از حق بيرون نبرد و چون خشنود شود،خشنوديش او را به باطل نكشاند و چون قدرت يابد بيش از حقّ خود نگيرد.
39
امام باقر عليه السلام:
اَلْحِلْمُ لِباسُ الْعالِمِ فَلا تَعْرَيَنَّ مِنْهُ؛
بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عريان مدار.
40
امام هادى عليه السلام:
اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِكُ لُؤمٌ؛
بر زيردستان خشمگين شدن نشانه پَستى است.
- کتابخانه احادیث شیعه
- لیست چهل حدیث ها
- فهرست چهل چلچراغ (چهل چهل حديث)
- 11. بردباري و خشم