مقدمه

قالَ اللّه ُ تَعالى:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا
اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّـلاَةِ
إِنَّ اللّه َ مَعَ الصَّابِرِينَ »

اى كـسانى كه ايمـان آورده ايـد،
از صـبر و نـماز كمـك و اسـتعانت بـجوييـد،
همـانا خـداونـد بـا صبـر كننـدگان است.عزّت و فلاح كميائى است كه در سايه خودسازى و تربيت روح و تهذيب نفس فراهم مى آيد.
كدام سعادت و كدام گوهرى است كه آسان و ارزان بدست آيد؟! دريا دلان صبور، با همّتى والا و توانى بزرگ، با مشكلات دست و پنجه نرم مى كنند و از انبوه سختيها نمى هراسند و قلّه هاى شرف و كرامت را با سلاح صبر و اهرم شكيبائى فتح مى كنند. سلاحشان مقاومت و صبر است و با مجهز بودن به اين سلاح، موانع را پشت سر مى گذارند و جوهر الهى خويش را در غلبه بر دشمنان برون و درون به ظهور مى رسانند. و با شكيبائى در گرفتاريها، مقاومت در برابر سختيها و ايستادگى در مقابل خواسته هاى نفسانى، خود را انسانى وارسته و مُهذّب مى سازند.
انبياء الهى و اولياء دين و بزرگان، با صبر و پايدارى و شكيبائى، هم به اهداف بلند خويش رسيدند، و هم درس مقاومت به پويندگان راه حق آموختند و نشان دادند كه صبر فرزند عزم و اراده است و پدر پيروزى و با سازش و سكوت و ذلّت پذيرى هيچ نسبتى ندارد.
در اين مجموعه، چهل حـديث از گفتـار معصـومين عليهم السلام در باب صبر تقديم شما مى داريم، بـاشد كه چراغ راهمان در مسير زندگى باشد.

محمود شريفى
بيست و دوّم ارديبهشت ماه 1385

امام على عليه السلام فرمود: صبر آن است كه انسان مصيبتى را كه به او مى رسد تحمّل كند و خشم خود را فرو برد.

امام على عليه السلام فرمود: ريشـه صــبر، ايمان نيكو و عقيده استوار به خداوند است.

از امام على عليه السلام است كه فرمود: صبر يا بر مُصيبت است، يا بر اطاعت خدا، يا در مقابل معصيت است، كه قسم سوّم از دو قسم قبلى با ارزش تر است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: صبر چهار شعبه دارد: اشتياق، هراس، وارستگى، و انتظار. پس هر كس مشتاق بهشت است بايد از شهوات بيرون برود. و كسى كه از آتش مى ترسد بايد از گناهان برگردد، و كسى كه نسبت به دنيا زهد مى ورزد، بايد گرفتارى را سبك بشمارد، و كسى كه در انتظار مرگ است بايد در كارهاى خوب بشتابد.

امام على عليه السلام فرمود: صبر در كارها همانند سر در بدن است، همانطور كه وقتى سر از بدن جدا شود، بدن فاسد مى شود، هنـگامى هـم كه صبر از كارها جـدا شود كـارها تبـاه مى شـود.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: بر توباد علم، كه علم دوست مؤمن است، وبردبارى وزير مؤمن است، وخرد راهنماى اوست، وعمل سرپرست او، ومدارا كردن پدر او، وملايمت برادر او، وصبر امير سپاهيان اوست.

امام على عليه السلام فرمود: قويترين دشمن سختيها صبر و شكيبايى در برابر آنهاست.

امام على عليه السلام فرمود: هميشه همراه صبر و شكيبائى باشيد كه آن ستون ايمان و قوام كارهاست.

امام على عليه السلام فرمود: بر تو باد به صبر، كه صبر دژى استوار است، و عبـادت اهـل يقـين بـه شـمار مى رود.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: چه نيكو سلاحى است صبر و دُعا براى مؤمن.

امام على عليه السلام فرمود: مردم! بر شما باد صبر و شكيبائى، چون كسى كه صــبر نداشـته باشد، دين نخواهـد داشت.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: ايمان دو نيمه دارد، نيمى از آن در صبر است، و نيمى از آن در شُكر نهفته است.

امام باقر عليه السلام فرمود: بهشت آميخته به سختيها و صبر و بُردبارى است، پس هر كس در دنيا بر سختى ها شكيبا و صبور باشد، وارد بهشت مى شود، و جهنّم آميخته به شهوات و خوشگذرانيهاست. پس هر كس خواسته ها و شهوات نفس خود را تأمين كند، وارد آتش مى شود.

امام على عليه السلام فرمود: مرد حقيقت ايمان را نمى چشد تا اينكه داراى سه خـصلت شـود:
1 ـ به مسائل دينى آگاهى كامل داشته باشد.
2 ـ در گرفتاريها صبور باشد.
3 ـ در زندگى حساب و اندازه داشته باشد.

امام على عليه السلام فرمود: صبر ضامن پيروزى است.

امام على عليه السلام فرمود: صــبر و بردبـارى سپرى در برابر فقر است.

از امام على عليه السلام است كه فرمود: صــبر، بهترين جـامه هاى ايمـان و از برترين ويژگيهاى اخلاقى انسان است.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: صـبر و شـكيبـائى گنجى از گنجهاى بهشت است.

امام على عليه السلام فرمود: صبر و شكيبائى و اخلاق نيكو و حلم و بُردبارى از اخـلاق پيـامـبران اسـت.

امام صادق عليه السلام فرمود: مؤمن در سختيها صبور ودر مقابل اضطرابها باوقار است، بدانچه به اوداده شده قانع است، وگرفتاريها نزداوبزرگ نيست.

امام على عليه السلام فرمود: برترين پرستش خدا صبروشكيبائى، سكوت وانتظارفرج است.

امام على عليه السلام فرمود: پاداش صبر، بالاترين پاداشهاست.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: صبر نيكوست ولى در فقراء نيكوتر است.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هيچ جرعه اى از جُرعه خشمى كه مردى فرو برد، يا جرعه صبرى كه بر مصيبتى نوشيده شود، پيش خدا محبوبتر نيست.

امام على عليه السلام فرمود: اگر صبر كنى به مقام و منزلت نيكان مى رسى، و اگر بى تابى كنى، آن تو را به آتش وارد مى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود: عاقبت صبر وشكيبائى خيراست، بنابراين صبركنيد، تا پيروز شويد.

.امام على عليه السلام فرمود: تو به آنچه كه دوست دارى از پروردگارت بتو برسد (بهشت) دست نمى يابى مگر اينكه در مقابل خواسته هاى نفسانى مقاومت كنى

امام على عليه السلام فرمود: كسى كه بر مركب صبر و بردبارى سوار شُد به ميدان پيروزى خواهد رسيد.

بحارالانوار، 71/96 كسى كه صبر كند، و كلمه استرجاع، يعنى ( اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ ) بگويد و هنگام گرفتارى خدا را ستايش كند، پس او از كار خدا خشنود است و اجرش با خداست و كسى كه اين چنين نكند، سرنوشت او تغيير نمى كند و مذمّت مى شود و پاداش او هم از بين مى رود.

ابوحمزه ثُمالى از امام باقر عليه السلام نقل مى كند كه فرمود: كسى كه در مقابل مصيبت شكيبائى ورزد، خداوند عز و جلبر عزّت او مى افزايد و او را با حضرت محمد صلي الله عليه و آله و خاندانش وارد بهشت مى كند.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نشانه انسان صبور در سه چيز است:
1 ـ اينكه كسل نمى شود.
2 ـ دل تنگ نمى شود.
3 ـ از پروردگارش شكايت نمى كند.
چرا كه وقتى كسل شود، حق را ضايع و تباه خواهد كرد، و هنگامى كه دلتنگ شد، سپاسگزارى نمى كند و وقتى كه از پروردگارش شكايت كند، گناه خواهد كرد.

امام على عليه السلام فرمود: انسان صبور و شكيبا پيروزى را از دست نمى دهد، اگر چه زمان آن طولانى شود.

امام على عليه السلام فرمود: كسى كه در اطاعت خدا و كناره گيرى از گناهان صبر و شكيبائى داشته باشد، او مجاهد بسيار صبورى است.

امام على عليه السلام فرمود: تنها كسى به نعمت هاى آخرت مى رسد، كه در مقابل گرفتاريهاى دنيا صبر و شكيبائى داشته باشد.

امام صادق عليه السلام فرمود: ما خاندان، صبور و شكيبائيم و شيعيان ما، از ما هم شكيباترند. گفتم: جانم به فدايت، چگونه شيعيان شما از شما شكيباترند؟ فرمود: چون صبر ما بر چيزى است كه مى دانيم. امّا شيعيان ما صبر و شكيبائى مى ورزند بر چيزى كه نمى دانند.

امام على عليه السلام فرمود: شيرينى پيروزى، تلخى صبر را محو مى كند.

امام على عليه السلام فرمود: صبر بر طاعت خدا، از صبر بر عذاب او آسانتر است.

از امام زين العابدين عليه السلام نقل شده كه در وصيّت به فرزندش امام باقر عليه السلامفرمود: در راه حق، صبر و بردبارى داشته باش اگر چه تلخ باشد.

از رسول خدا صلي الله عليه و آله سؤال شد. آيا كسى بدون حساب وارد بهشت مى شود؟ پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمود: آرى هر انسان مهربان و شكيبا بدون حساب وارد بهشت مى شـود.

ابوبصير از امام صادق عليه السلامنقل كرده كه فرمود: انسان آزاده هميشه آزاده است، اگر حادثه اى براى او پيش آيد، صبر و شكيبايى دارد، و اگر مصيبتها بر او فرو ريزد، او را نمى شكند اگر چه اسير و مغلوب شود و آسايش او به سختى تبديل شود.