تأويل نماز

بحار الأنوار ـ به نقل از جابر بن عبد اللّه انصارى ـ : من با امير المؤمنين عليه السلام بودم كه ديدم حضرت به مردى كه نماز مى خواند فرمود: اى مرد ! آيا تأويل (معناى) نماز را مى دانى؟ عرض كرد : سَرورم! آيا نماز تأويلى جز عبادت دارد؟ حضرت فرمود : سوگند به آن كه محمّد را به پيامبرى فرستاد، آرى [تأويل ]دارد···
تأويل نخستين تكبير [از شش تكبير پيش از تكبيرة الاحرام] . تا تكبيرة الاحرام چنين است كه وقتى گفتى : اللّه اكبر ، در قلب و جان خود بگذرانى كه خدا بزرگتر از آن است كه به قيام يا قعودى وصف شود و در تكبير دوم در قلبت چنين بگذرانى كه خدا بزرگتر از آن است كه به حركت يا سكونى وصف شود و در تكبير سوم او را بزرگتر از آن بدانى كه به جسميّت وصف شود، يا به چيزى مانند باشد، يا به چيزى قياس شود و در تكبير چهارم او را بزرگتر از آن بدانى كه به عارضه اى دچار شود، يا بيماريها دردمندش كند و در تكبير پنجم او را بزرگتر از آن بدانى كه به جوهرى يا عرضى وصف شود، يا در چيزى حلول كند و يا چيزى در او حلول كند و در تكبير ششم چنين از دلت بگذرانى كه او بالاتر از آن است كه زوال و جا به جايى و دگرگونى حالات ، كه در موجودات حادث رواست ، در او جايز
باشد و در تكبير هفتم او را برتر از آن بدانى كه محلّ حواس پنجگانه باشد
تأويل كشيدن گردنت در ركوع نيز اين است كه با خود گويى : اگر گردنم را بزنى باز به تو ايمان دارم . سر برداشتنت از ركوع و گفتن جمله «سمع اللّه لمن حمده» تأويلش اين است : كسى كه مرا از نيستى به صحنه هستى آورد
تأويل سجده اول اين است كه در حال سجده از ذهن و دلت بگذرانى كه : مرا از اين [خاك ]آفريدى . سر برداشتنت از سجده اول، تأويلش اين است : مرا از خاك بيرون آوردى و سجده دوم به معناى اين است كه : مرا به خاك برمى گردانى و در سر برداشتنت از سجده دوم از قلبت بگذرانى : بار ديگر مرا از خاك بيرون مى آورى
نشستن [در تشهّد] به طرف چپ و گذاشتن پاى راستت روى پاى چپ تأويلش اين است كه در دلت بگذرانى : خدايا! من حق را بر پاى داشتم و باطل را ميراندم
تأويل تشهّدت عبارت است از : تجديد ايمان و تكرار اسلام و اقرار به برانگيخته شدنِ پس از مرگ
تأويل سلام دادنها عبارت است از : تمجيد پروردگار سبحان و برتر دانستن او از آنچه ستمگران در حقّش گفته اند و ملحدان وصفش كرده اند . تأويل جمله «السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته» طلب رحمت و مِهر خداى سبحان است و اين به معناى در امان ماندن شما از عذاب روز قيامت است
امير المؤمنين عليه السلام سپس فرمود : كسى كه تأويل نماز خود را بدين صورت نداند ، نمازش خِداج است، يعنى ناقص است .

علل الشرائع ـ به نقل از احمد بن عبد اللّه ـ : مردى به امير المؤمنين عرض كرد: اى پسر عمّ بهترين آفريده خدا! بالا بردن دستها در هنگام گفتن تكبيرة الاحرام چه معنايى دارد؟ حضرت فرمود: خدا بزرگتر است، آن يكتاى يگانه اى كه چيزى همانند او نيست، و با چيزى قياس نمى شود، و با پنج انگشت لمس نمى گردد و با حواس ادراك نمى شود. مرد عرض كرد: كشيدن گردن در ركوع به چه معناست؟ حضرت فرمود: تأويلش اين است كه من به وحدانيّت تو اى خداوند، ايمان آورده ام حتى اگر گردنم را قطع كنى .

امام على عليه السلام ـ در معناى «قد قامت الصلاة» در اقامه ـ فرمود : يعنى، وقت ديدار و راز و نياز و برآورده شدن حاجت ها و رسيدن به آرزوها و وصال خداوند عزّ و جلّ و كرامت و عفو و خشنودى و آمرزش او فرارسيده است .