فتنه و آزمايش الهى

نهج البلاغة : امام على عليه السلام به مردى كه برخاست و به او گفت : اى امير مؤمنان! ما را از فتنه آگاه كن و آيا درباره آن از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پرسيده اى؟ فرمود : چون خداوند سبحان اين آيه را فرو فرستاد : «الف ، لام ، ميم. آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مى شوند و مورد آزمايش قرار نمى گيرند؟» دانستم كه تا پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در ميان ما هست اين فتنه بر سر ما فرود نمى آيد. پس،گفتم: اى پيامبر خدا! اين چه فتنه اى است كه خداوند بزرگ شما را از آن خبر داده است؟ پيامبر فرمود : اى على! زودا كه امّتم بعد از من آزموده شوند··· اى على! بزودى مسلمانان با اموال خود آزموده مى شوند و به خاطر دينشان بر خدا منّت مى نهند و آرزوى رحمت او را مى كنند و خود را از خشم او در امان مى دانند و با شبهه هاى دروغين و خواهشهاى نفسانىِ غفلت زا، حرام او را حلال مى گردانند. مثلاً شراب را به نام آب انگور يا آب خرما، و رشوه را به نام هديه و ربا را به نام بيع و معامله روا مى شمارند!عرض كردم: اى پيامبر خدا! در اين هنگام آنها را در چه جايگاهى قرار دهم؟ آيا در جايگاه ارتداد يا در جايگاه فتنه و آزمايش؟ فرمود: در جايگاه فتنه و آزمايش
در نقل كنز العمّال آمده است : ··· سپس به من فرمود : اى على! تو بعد از من زنده مى مانى و به امّتم مبتلا مى شوى و روز قيامت در پيشگاه خداوند متعال براى مخاصمه مى ايستى. پس، جوابى آماده كن. عرض كردم : پدر و مادرم فدايت باد! برايم توضيح دهيد اين فتنه اى كه مسلمانان به آن مبتلا مى شوند، چيست و بعد از شما بر چه اساسى با آنها بجنگم
فرمود : بزودى بعد از من با ناكثين و قاسطين و مارقين مى جنگى. پيامبر نام و نشان يكايك آنها را به من گفت. سپس فرمود :توبا هر كس از امّت من كه با قرآن مخالفت ورزد و در دين رأى و نظر خود را به كار زند جهاد مى كنى؛ چرا كه در دين رأى و نظر [شخصى ]نيست بلكه دين تنها امر و نهى پروردگار است.

امام على عليه السلام : مرا چه با قريش! به خدا سوگند كه در زمان كفرشان با آنها جنگيدم و اكنون نيز كه به فتنه و گمراهى در افتاده اند، با آنها مى جنگم.

امام على عليه السلام ـ در وصف اوضاع زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله مبعوث شد ـ فرمود : خداوند او را در زمانى فرستاد كه مدّتها بود پيامبرى نيامده بود و مردم در خوابى دراز به سر مى بردند و فتنه ها نيرومند شده بود ··· و دنيا بى فروغ شده بود··· و به روى طالبِ خود رو ترش كرده بود. ميوه اش فتنه و گمراهى بود و خوراكش مُردار.

امام على عليه السلام ـ در همان باب ـ فرمود : او را در زمانى برانگيخت كه مردم در وادى حيرت سرگشته بودند و راه فتنه و گمراهى مى پيمودند.

امام على عليه السلام ـ در پى بازگشت از صفّين، در وصف احوال مردم روزگار پيش از بعثت پيامبر صلى الله عليه و آله ـ فرمود: در آن هنگام مردم گرفتار فتنه هايى بودند كه در آنها ريسمان دين از هم گسيخته شده بود و ستونهاى يقين لرزان ··· از شيطان فرمان مى بردند و راههايش را مى پيمودند و از آبشخورهاى او مى نوشيدند. به يارى آنها درفشهايش همه جا در اهتزار و بيرقش برپا بود. در فتنه هايى افتاده بودند كه زير سُمهاى خويش خُردشان كرده و آنان را لگد كوب خود كرده بود. اين فتنه ها [مانند اسب سركش ]بر روى پاهاى خود ايستاده بود و همگان در اين فتنه ها سرگردان و حيران و نادان و گرفتار بودند.

امام على عليه السلام ـ در نامه اى به معاويه ـ نوشت: از شبهه و اشتباه افكنى آن بپرهيز؛ زيرا چندى است كه فتنه پرده هاى خويش را فرو آويخته و تاريكيش ديده ها را پوشانده است.

امام على عليه السلام : فتنه هايى چون پاره هاىِ شبِ تار، بر پا گردد كه در مقابل آن كسى قد علم نكند و پرچمى از آن باز پس رانده نشود. [همچون شتر] مهار شده و جهاز بسته ، كه جلودارش آن را به شتاب وا مى دارد و سوارش آن را مى دواند، به سوى شما بيايد··· .

امام صادق عليه السلام : روز قيامت زن زيبا رويى كه به سبب زيباييش فريفته و گمراه گشته است، آورده مى شود. او مى گويد : پروردگارا! مرا زيبا آفريدى و در نتيجه، آن ديدم كه ديدم. در اين هنگام مريم عليه السلام را مى آورند و به آن زن گفته مى شود: تو زيباترى يا اين؟ ما او را هم زيبا آفريديم، اما مفتون و گمراه نشد. [سپس ]مرد زيبايى را مى آورند كه به خاطر زيباييش به فتنه و گناه كشيده شده است. او مى گويد : پروردگارا! مرا زيبا آفريدى و در نتيجه، از جانب زنان آن ديدم كه ديدم. پس، يوسف عليه السلام را مى آورند و به آن مرد گفته مى شود : تو زيباترى يا اين؟ ما او را هم زيبا آفريديم،اما گرفتار فتنه و فساد نشد. [پس از او ]شخص گرفتار و بلا زده اى را مى آورند كه بر اثر آن به فتنه و گمراهى درافتاده است. او مى گويد : پروردگارا! مرا به سختى گرفتار و مبتلا كردى تا اين كه به فتنه و تباهى درافتادم. پس ايّوب عليه السلام را مى آورند و به آن مرد گفته مى شود: آيا رنج و بلاى تو سخت تر بود يا رنج و بلاى اين؟ او هم به رنج و بلا درافتاد اما دستخوش فتنه و تباهى نشد.

الكافى ـ به نقل از معمّر بن خلاّد ـ : شنيدم ابو الحسن عليه السلام مى گويد : «الف ، لام ، ميم.آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مى شوند و مورد آزمايش قرار نمى گيرند؟». سپس به من فرمود: آزمايش چيست؟ عرض كردم: فدايت شوم، تا جايى كه ما مى دانيم آزمايش در دين است. حضرت فرمود: همچنان كه طلا گداخته و آزموده مى شود، مردم آزموده مى شوند . . و باز فرمود : همچنان كه طلا ناب مى شود، مردم ناب مى شوند.