کتابخانه احادیث شیعه

حديث و آيات: بخش دوم : حقوق فرزندان

درآمد

بررسى رهنمودهاى پيشوايان اسلام درباره حقوق نوزاد ، نشان مى دهد كه كودك ، در آغاز تولّد ، هشت حق بر خانواده خود دارد .اين حقوق ، عبارت اند از :

1 . بزرگداشت تولّد

روزى كه خداوند متعال ، نعمتى به انسان عنايت كند ، «عيد» حديث است و فرخنده و مبارك . نوزاد ، نعمت بزرگى براى خانواده است و جشن تولّد ، در حقيقت ، جشن سپاس گزارى از اين نعمت بزرگ الهى است و تهنيتِ گفتن آن و وليمه دادن براى بزرگداشت آن ، مطلوب است .
جشن تولّد ، بزرگداشت روزى است كه نخستين
نعمت الهى كه خلعت وجود است ، انسان را فرا مى گيرد و او با كمال عزّت و بزرگوارى ، ديده به جهان مى گشايد .
پيامبر خدا از امام على عليه السلام پرسيد: «نخستين نعمتى كه خداوند به تو عنايت كرد ، چيست ؟
امام پاسخ داد : «نخستين نعمت الهى بر من ، اين است كه مرا آفريد ، در حالى كه چيز در خور ذكرى نبودم . حديث
بنا بر اين ، تكرار همه ساله جشن تولّد ، به منظور سپاس گزارى از نخستين نعمت الهى ، شايسته و نيكوست ، هرچند دليل خاصّى كه استحباب اين جشن را اثبات نمايد ، وجود ندارد ؛ مانند جشن تكليف .

2 . غُسل دادن حديث

درباره غسل نوزاد ، چند نكته قابل توجّه است :
الف ـ مقصود از اين غُسل ، شستشوى نوزاد نيست ؛ بلكه مقصود ، غُسل به مفهوم شرعى آن است . بنا بر اين ، كسى كه نوزاد را غُسل مى دهد ، بايد احكام غسل (مانند: قصد قربت و ترتيب) را رعايت نمايد .
ب ـ استحباب اين غسل ، مشروط است به ضرر نداشتن آن براى كودك . حديث
ج ـ استحباب غسل نوزاد ، هنگام تولّد است و تأخير در آن ، تا دو سه روز ، مانعى ندارد . حديث
د ـ برخى از فقهاى گذشته ، غسل نوزاد را واجب دانسته اند . حديث

3 . اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد

نكاتى كه در مورد اين اقدام قابل توجّه است ، اينهاست :
الف ـ اذان ، بايد در گوش راست نوزاد گفته شود و اقامه ، در گوش چپ او . حديث
ب ـ هنگام گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد ، در برخى روايات ، پس از بلند شدن صداى طفل و در برخى ، قبل از افتادن ناف او ذكر شده است . حديث
ج ـ اين سنّت اسلامى ، حاكى از نقش آفرينى نخستين صداها در طبيعت كودك و تأثير آن در تربيت و سرنوشت اوست .

4 . برداشتن كام كودك

مقصود از اين عمل ، ماليدن مقدارى تربت سيّدالشهدا عليه السلام و آب فرات حديث به كام نوزاد است .
حكمت اين كار ، آن است كه حق طلبى ، عدالت خواهى و دوستى اهل بيت عليهم السلامدر آغاز زندگىدر جان كودك نفوذ كند ، چنان
كه در برخى روايات حديث به اين معنا اشاره شده است .
در شمارى از روايات ، برداشتن كام كودك با آب باران ، آب گرم ، خرما و عسل نيز توصيه شده است و از اين رو ، در صورت امكان ، بهتر است قدرى عسل و خرما با كمى آب فرات يا آب باران مخلوط كنند و به كام كودك بمالند . حديث
اين رهنمود نيز نشان دهنده نقش نخستين خوردنى ها ، مانند نخستين شنيدنى ها ، در سرنوشت كودك است .

5 . انتخاب نام نيكو

در روايات اسلامى ، انتخاب نام نيكو براى نوزاد ، نخستين نيكى خانواده به فرزند ، شمرده شده است . شايسته است خانواده هاى مسلمان ، با بهره گيرى از رهنمودهاى پيشوايان خود ، بهترين نام را براى فرزندان خويش انتخاب نمايند . اين رهنمودها عبارت اند از :
الف ـ خانواده ها مى تواند هر نام زيبايى را براى كودك خود ، انتخاب كنند ؛
ب ـ صادق ترين نام ها ، نام هايى است كه حاكى از عبوديت و پيوند انسان با آفريدگار خود باشد ؛
ج ـ بهترين نام ها ، نام انبياى الهى و پيشوايان دينى و بهتر از همه ، نام محمّد است ؛
د ـ كسانى كه خداوند
متعال ، چهار فرزند پسر به آنها عنايت كرده ، نكوهيده است كه نام يكى از آنها را «محمّد» نگذارند ؛
ه ـ نام گذارى فرزند قبل از تولّد ، انجام شود و اگر معلوم نيست كه جنين ، دختر است يا پسر ، نامى كه با هر دو تناسب دارد ، انتخاب گردد . حديث البته تغيير نام پس از تولّد مانعى ندارد ؛
و ـ نام گذارى پسر به «محمّد» تا هفت روز پس از تولّد ، و تغيير آن پس از گذشتن اين مدّت ، در صورت تمايل .
ز ـ برخى نام ها مانند : محمّد و فاطمه ، به دليل ارتباط آنها با شخصيت هاى بزرگ اسلامى احترام ويژه اى دارند كه بايد رعايت گردد ؛
ح ـ نام هايى مانند : شهاب ، حريق ، حباب ، كلب ، فرار ، حرب و ظالم ، كه حاكى از شر و يا اشرارند مكروه است ؛
ط ـ نام هايى كه حاكى از خودستايى است يا هنگام نفى آنها در گفتگو فال بد زده مى شود (مانند : مبارك) ، نكوهيده شمرده شده است .
ى ـ نام هايى كه شايسته خداوند متعال است (مانند : قدوس ، حَكَمْ ، وخالق) ، نبايد در نام گذارى مورد استفاده قرار گيرند و برخى ، اين گونه نام گذارى را تحريم كرده اند . حديث

6 . تراشيدن سرِ نوزاد

مستحب است كه روز هفتم ولادت ، موهاى سر نوزاد ، تراشيده شود و هم وزن آن ، طلا يا نقره ، صدقه داده شود . در استحباب اين عمل ،
تفاوتى ميان نوزد دختر و پسر نيست .

7 . عقيقه كردن براى نوزاد

عقيقه كردن ، عبارت است از ذبح گوسفند حديث هنگام ولادت براى اطعام . حديث
نكاتى كه در اين بايد مورد توجّه قرار گيرد ، عبارت است از :
الف ـ عقيقه كردن براى فرزند ، مستحبّ مؤكّد است ؛ بلكه برخى از فقها حديث
آن را واجب دانسته اند .
ب ـ مستحب است براى پسر ، گوسفند نر عقيقه شود و براى دختر ، گوسفند ماده .
ج ـ زمان عقيقه كردن ، روز هفتم ولادت است و اگر در آن تأخير بيفتد ، استحباب آن ساقط نمى شود ؛ بلكه اگر پدر و مادر براى فرزند عقيقه نكردند ، مستحب است شخص پس از بلوغ براى خود ، عقيقه كند .
د ـ مستحب است كه گوشت عقيقه را ميان مؤمنان تقسيم كنند و از آنان بخواهند براى نوزاد ، دعا كنند ؛ ولى بهتر است عقيقه را بپزند و حدّاقل ، ده نفر از اهل ايمان را براى خوردن آن ، دعوت كنند تا از آن بخورند و براى نوزاد ، دعا نمايند .
ه ـ مستحب است در
تقسيم كردن گوشت عقيقه ، استخوان هاى آن را نشكنند و پا و ران ، بلكه يك چهارم آن را براى ماما بفرستند .
و ـ براى پدر و مادر نوزاد و عائله پدر ، مكروه است از عقيقه نوزادشان بخورند و اين كراهت ، براى مادر نوزاد ، بيشتر است . حديث
ز ـ دعا كردن هنگام ذبح عقيقه ، مستحب است . دعاهايى كه در اين باره از اهل بيت عليهم السلاموارد شده ، بسيار است . حديث

8 . ختنه كردن نوزاد

ختنه كردن پسر در روز هفتم ولادت ، مستحب است و تأخير آن تا هنگام بلوغ ، جايز است . احتياط ، آن است كه اولياى كودك ، او را قبل از بلوغ ختنه كنند ؛ امّا پس از بلوغ ، ختنه ، واجبِ فورى است و تأخير آن جايز نيست .
همچنين ، مستحب است كه هنگام ختنه كودك ، دعاى مأثور خوانده شود . حديث

نمایش منبع


حدیث روز

امام کاظم علیه السلام:

دَعْـوَةُ الصّـائِـمِ تُسْتَجابُ عِنْدَ اِفْطارِهِ؛

دعـاى شخـص روزه‏ دار هنگام افطار مُستجاب مى‏ شود.

بحار الانوار: ج 93، ص 255، ح 33

چهل حدیث « روزه »

احادیث معصومین

حمایت از پایگاه
آمار پایگاه کتابخانه احادیث شیعه

تــعــداد كــتــابــهــا : 111

تــعــداد احــاديــث : 45456

تــعــداد تــصــاویــر : 685

تــعــداد حــدیــث روز : 3838